Pipe Schedule Number และ Nominal Pipe Size คืออะไร

ในการใช้งานท่อโลหะตามงานต่างๆ มักจะบอกขนาดและความหนาของท่อตามมาตรฐานสากล เพื่อให้มีความเข้าใจตรงกันว่าท่อที่ใช้มีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางและความหนาเท่าไหร่ ตัวอย่างเช่นในงาน Piping และ Pipeline ที่จำเป็นต้องใช้ท่อที่สามารถทนแรงดันได้สูง ภายใต้อุณหภูมิสูงหรือต่ำ จะมีการบอกขนาดท่อและความหนาของท่อทุกครั้ง เพื่อป้องกันการเข้าใจผิดที่อาจนำมาสู่ความความเสียหายมหาศาลได้ ซึ่ง 2 คำที่เรามักจะได้ยินกันนั้นก็คือ Pipe Schedule Number และ Nominal Pipe Size เรามาดูกันครับว่า 2 คำนี้มีความสำคัญอย่างไร

Nominal Pipe Size คือ อะไร

NPS หรือ Nominal Pipe Size เป็นการบอกขนาดของท่อโลหะที่นิยมใช้อย่างแพร่หลาย โดยเป็นการบอกขนาดท่อเหล็กไร้ตะเข็บ เฉลี่ยระหว่างเส้นผ่านศูนย์กลางนอก (OD) และเส้นผ่านศูนย์กลางใน (ID) ของทางฝั่งอเมริกันซึ่งจะบอกขนาดเป็นนิ้ว

Pipe Schedule Number Size คือ อะไร

Sch หรือ Pipe Schedule Number เป็นค่าตัวเลขที่ใช้สำหรับบอกความหนาของผนังท่อ โดยความหนาของผนังท่อจะมากขึ้นตามค่าของตัวเลข ซึ่งเริ่มตั้งแต่ Sch 5, 10, 20, 30, 40 , 60, 80, 100, 120 เป็นต้น ซึ่ง Pipe Schedule Number แต่ละตัวจะบอกความหนาของท่อโลหะแตกต่างกันไป โดยท่อขนาดใหญ่กว่ามักจะมีความหนามากกว่า

ตัวอย่างตารางบอกขนาดของท่อตามมาตรฐาน NPS

****DN เป็นการบอกขนาดของท่อเช่นเดียวกับ NPS แตกต่างตรงที่ DN จะใช้หน่วย metric คือ มิลลิเมตร(mm) ตัวอย่างเช่น ท่อ DN25 SCH5s จะเป็นท่อที่มีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางภายนอก 33.4 มิลลิเมตรและมีความหนาของท่อ 1.65 มิลลิเมตร เช่นเดียวกับ NPS 1”

มาตรฐานท่อเหล็กกล้าคาร์บอนและเหล็กกล้าผสมของ JIS

ตามมาตรฐาน JIS การกำหนดขนาดท่อจะใช้ค่า Nominal Diameter (ND) ตัวอย่างเช่นการบอกขนาด ของท่อ คือ ND 1B ตามด้วยเลข Sch.(ทั้ง ASME และ JIS สามารถบอกขนาดความหนาท่อแบบเดียวกันได้) ซึ่งหมายถึงท่อที่มี ขนาด Nominal Diameter อยู่ที่ 1 นิ้ว(ถ้าตามหลังด้วย A ตัวเลขจะใช้หน่วยมิลลิเมตร ถ้าตามหลังด้วย B ตัวเลขจะใช้หน่วย นิ้ว ตัวอย่างเช่น ขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางท่อ ND 1B จะเท่ากับขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางท่อ ND 25A )

ท่อเหล็กกล้าคาร์บอนและท่อเหล็กกล้าผสมที่ผลิตตามมาตรฐาน JIS ทั้งผลิตภัณฑ์ Tube และผลิตภัณฑ์ pipe ที่ใช้งานกันอย่างแพร่หลายในวงการอุตสาหกรรมมีดังนี้
JIS
G 3452 Carbon steel pipes for ordinary piping SGP
G 3454 Carbon steel pipes for pressure service STPG
G 3455 Carbon steel pipes for high pressure service STS
G 3456 Carbon steel pipes for high temperature service STPT
G 3457 Arc welded carbon steel pipes. STPY
G 3458 Alloy steel pipes STPA
G 3460 Steel pipes for low temperature service STPL
G 3461 Carbon steel boiler and heat exchanger tubes. STB
G 3462 Alloy steel boiler and heat exchanger tubes. STBA
G 3466 Carbon Steel Rectangular Pipe for General Structural Purposes

****ตัวเลขระบุขนาดของท่อ  ASME และ JIS มีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางภายนอก(OD)ต่างกัน เช่น NPS 1” มี OD 33.4 มิลเมตร แต่  ND 1B มี OD 34 มิลลิเมตร หากจำเป็นต้องใช้งานท่อของทั้ง 2 มาตรฐานควรให้ความระมัดระวังในข้อนี้เพื่อป้องกันไม่ให้มีความผิดพลาดเกิดขึ้น

การบอกขนาดและความหนาท่อที่กล่าวไปข้างต้นเป็นการบอกขนาดที่อ้างอิงกับมาตรฐาน ASME และ JIS เท่านั้น โดยทั่วไปในตลาดยังมีมาตรฐานอื่น เช่น ISO DIN EN ซึ่งจะทำให้การบอกขนาดมีความแตกต่างกัน ผู้ที่ทำการเลือกใช้ท่อโลหะจึงจำเป็นต้องตระหนักในส่วนนี้เพื่อป้องกันความผิดพลาด แม้เพียงเล็กน้อยก็อาจจะนำไปสู่ความเสียหายมหาศาลได้ ก่อนเลือกใช้จึงควรตรวจสอบกับทางผู้ผลิตเพื่อให้แน่ใจว่าท่อที่เลือกมามีคุณสมบัติตามต้องการ เช่น การขอใบรับรองวัสดุ (Material Certificate) จากทางผู้ผลิตเป็นต้น